مقدمه

کیفیت ساخت‌وساز در پروژه‌های عمرانی، یکی از چالش‌های اصلی صنعت ساختمان در ایران است. در بسیاری از پرونده‌های فنی و قضایی، عدم انطباق اجرای ساختمان با نقشه‌های مصوب یا اصول فنی علت اصلی بروز خسارت یا اختلاف میان کارفرما، پیمانکار و نهادهای نظارتی است. در این میان، کارشناس رسمی دادگستری رشته راه و ساختمان نقشی تعیین‌کننده در بررسی و تأیید کیفیت اجرا و انطباق آن با مقررات دارد.

کنترل کیفیت در پروژه‌های عمرانی یعنی چه؟

کنترل کیفیت در پروژه‌های عمرانی، به مجموعه اقداماتی گفته می‌شود که هدف آن اطمینان از انطباق اجرای پروژه با نقشه‌های مصوب، مشخصات فنی قرارداد، و آیین‌نامه‌های ملی ساختمان و مقررات ایمنی است. این فرآیند در صورت انجام دقیق، از بروز هزینه‌های اضافی، حوادث و اختلافات حقوقی جلوگیری می‌کند.

وظایف کارشناس رسمی در کنترل کیفیت ساخت

• انطباق ابعاد و موقعیت سازه با نقشه‌ها
• کنترل کیفیت مصالح مصرفی (سیمان، فولاد، بتن و …)
• بررسی نحوه اجرای فونداسیون، اسکلت و نازک‌کاری
• ارزیابی ایمنی کارگاه و رعایت مقررات ملی ساختمان
• مستندسازی تخلفات احتمالی یا مغایرت‌های اجرایی

نتیجه این بررسی‌ها معمولاً در قالب گزارش کارشناسی رسمی ارائه می‌شود که در مراجع قضایی، بیمه‌ای و شهرداری‌ها دارای اعتبار است.

اهمیت انطباق اجرا با نقشه‌های مصوب

هرگونه مغایرت اجرایی با نقشه‌های مصوب می‌تواند پیامدهای جدی به‌دنبال داشته باشد، از جمله:

• خطرات ایمنی برای ساکنان
• عدم صدور پایان کار یا تأیید شهرداری
• بروز اختلاف مالی میان پیمانکار و کارفرما
• پیگرد قضایی در صورت تخلف فنی محرز

مثال واقعی

در یک پروژه بتن‌ریزی فونداسیون، کارفرما متوجه شد ضخامت بتن اجرا شده با نقشه‌ها مطابقت ندارد. کارشناس رسمی پس از بازدید، اعلام کرد مقدار بتن مصرفی کمتر از حد مجاز بوده و دستور اصلاح و تست بتن صادر شد. با مداخله به‌موقع، خسارت جدی به سازه جلوگیری شد.

نتیجه‌گیری

کنترل کیفیت ساخت، مسئولیتی فنی و حیاتی است که غفلت از آن می‌تواند منجر به خسارات جبران‌ناپذیر شود. به همین دلیل، حضور کارشناس رسمی دادگستری در فرآیند نظارت و ارزیابی پروژه، ضامن ایمنی، اعتبار فنی و موفقیت پروژه‌های عمرانی است.

سوالات متداول

۱.آیا کارشناس رسمی می‌تواند کیفیت اجرا را پیش از پایان پروژه بررسی کند؟
بله، گزارش کارشناسی می‌تواند در هر مرحله از ساخت برای کنترل و پیشگیری تنظیم شود.

۲.آیا گزارش کنترل کیفیت الزام‌آور است؟
در مواردی که توسط مراجع رسمی درخواست شده باشد، گزارش کارشناس رسمی مستند و دارای ارزش قضایی است.

۳.چه تفاوتی بین ناظر نظام مهندسی و کارشناس رسمی وجود دارد؟
ناظر نماینده شهرداری و سازمان نظام مهندسی است، اما کارشناس رسمی فردی مستقل و بی‌طرف است که ارزیابی فنی برای مراجع قضایی یا بیمه‌ای ارائه می‌کند.

واژه‌هایی که نباید در گزارش کارشناسی استفاده کنید
(راهنمای حرفه‌ای جامع و کاربردی برای کارشناسان رسمی دادگستری و وکلا)

مقدمه

یکی از شایع‌ترین علل اعتراض یا شکایت انتظامی به نظریه کارشناسی، استفاده از واژه‌هایی است که بار حقوقی دارند و خارج از حدود صلاحیت فنیِ کارشناس هستند. هدف این مقاله ارائهٔ فهرستی عملی از واژه‌های پرریسک و جایگزین‌های فنی آن‌ها، همراه با مثال‌های ملموس برای استفاده در گزارش‌های کارشناسی است.

چرا استفاده از واژه‌های حقوقی در گزارش کارشناسی خطرناک است؟

کارشناس رسمی مرجع فنی است، نه قضایی. ورود به مقوله‌هایی مانند تقصیر، مسئولیت، خسارت یا مالکیت، داوری حقوقی محسوب می‌شود و می‌تواند موجب رد گزارش، تعقیب انتظامی یا تضعیف ارزش استنادی نظریه گردد. دادگاه از کارشناس انتظار دارد وضعیت فنی، داده‌های مستند و برآوردهای اقتصادی را بی‌طرفانه بیان کند.

واژه‌های پرریسک و جایگزین‌های فنی

واژه‌های مسئولیت و تقصیر

واژه‌های خسارت و ضرر و زیان

واژه‌های مالکیت و حق

واژه‌های داوری و قضایی

واژه‌های کیفری

قرارداد و تعهدات

روش حرفه‌ای نگارش گزارش کارشناسی بدون واژه‌های حقوقی

برای جلوگیری از ریسک، از افعال و قیود فنی استفاده کنید، محدودیت داده‌ها را شفاف بنویسید و در پایان گزارش جملهٔ استاندارد بی‌طرفی را اضافه نمایید.

مثال عملی: قبل و بعد از اصلاح

نمونه زیر نشان می‌دهد چگونه می‌توان یک عبارت دارای بار حقوقی را به یک بیان فنی و بی‌طرف تبدیل کرد.

غلط (دارای بار حقوقی):

خوانده در احداث بنا مرتکب تخلف گردیده و خسارت وارده به خواهان معادل ۵۰۰ میلیون ریال برآورد می‌گردد.

درست (بی‌طرف و فنی):

در بررسی فنی مشاهده گردید بخشی از عملیات ساختمانی مغایر نقشه مصوب اجرا شده و این امر موجب کاهش ارزش فنی ملک به میزان تقریبی ۵۰۰ میلیون ریال گردیده است.

پرسش‌های متداول

آیا کارشناس می‌تواند دربارهٔ «مقصر بودن» اظهار نظر کند؟

خیر. کارشناس فقط می‌تواند مغایرت یا عدم انطباق فنی را بیان کند. تعیین مقصر یا مسئولیت حقوقی در صلاحیت مرجع قضایی است.

به‌جای واژهٔ «خسارت»چه بنویسیم؟

از عباراتی مانند «کاهش ارزش فنی»، «افت بهای اقتصادی»، یا  «کاهش امکان بهره‌برداری» استفاده کنید.

اگر قاضی بخواهد میزان خسارت را بداند چه کنیم؟

در چارچوب فنی بمانید و بنویسید: کاهش ارزش فنی ناشی از وضعیت موجود به میزان تقریبی … ریال برآورد می‌گردد. واژه‌های قضایی را به‌کار نبرید.

چگونه متن پایان گزارش را ایمن کنیم؟

جملهٔ پایانی پیشنهادی: اظهارنظر حاضر صرفاً در حدود صلاحیت فنی کارشناس بوده و شامل داوری یا تعیین تکلیف حقوقی نمی‌باشد.

جمع‌بندی و دعوت به اقدام

برای جلوگیری از بروز ریسک انتظامی و افزایش اعتبار گزارش کارشناسی، این اصول را در تمام گزارش‌ها رعایت کنید.

برای استفاده روزمره ، “چک‌لیست واژه‌های پرریسک در گزارش کارشناسی“ را دانلود کنید و کنار دست خود داشته باشید.

*اظهارنظر حاضر صرفاً در حدود صلاحیت فنی کارشناس بوده و شامل داوری یا تعیین تکلیف حقوقی نمی‌باشد.