شرط داوری در قراردادها؛ راهکاری سریع و کم‌هزینه برای حل اختلافات
شرط داوری در قراردادها؛ راهکاری سریع و کم‌هزینه برای حل اختلافات
مقدمه
اختلافات در قراردادهای پیمانکاری، ساختمانی و تجاری اجتناب‌ناپذیر است. مراجعه به دادگاه معمولاً فرآیندی طولانی، پرهزینه و پیچیده است. به همین دلیل بسیاری از کارفرماها و پیمانکاران ترجیح می‌دهند از شرط داوری استفاده کنند. شرط داوری به شما کمک می‌کند که اختلافات را سریع‌تر، ارزان‌تر و با کمک داوری متخصص حل کنید.
شرط داوری چیست؟
شرط داوری بندی است که در متن قرارداد نوشته می‌شود و طی آن طرفین توافق می‌کنند در صورت بروز اختلاف، موضوع را به جای دادگاه، به داور یا هیأت داوری ارجاع دهند.
مثال کاربردی:
کارفرما و پیمانکار در قرارداد ساخت یک ساختمان مسکونی شرط می‌کنند که:
«در صورت بروز اختلاف، موضوع به داوری آقای X (کارشناس رسمی دادگستری در رشته راه و ساختمان) ارجاع خواهد شد و رأی وی برای طرفین لازم‌الاجراست».
مبنای قانونی شرط داوری در ایران
- ماده ۱۰ قانون مدنی: آزادی قراردادها؛ یعنی طرفین می‌توانند هر شرطی بگذارند که مخالف قانون نباشد.
- مواد ۴۵۴ تا ۵۰۱ قانون آیین دادرسی مدنی: شرایط، حدود و آثار داوری را بیان کرده‌اند.
- قانون داوری تجاری بین‌المللی مصوب ۱۳۷۶: مخصوص قراردادهای تجاری بین‌المللی.
✅ بنابراین شرط داوری از نظر قانونی معتبر و قابل استناد است.
مزایای شرط داوری برای کارفرما و پیمانکار
- سرعت در رسیدگی
رسیدگی داوری معمولاً چند ماه طول می‌کشد؛ در حالی که یک پرونده دادگاهی ممکن است سال‌ها ادامه پیدا کند.
- هزینه کمتر
هزینه‌های دادرسی و وکالت در دادگاه سنگین است. داوری معمولاً ارزان‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر است.
- تخصصی بودن
شما می‌توانید داور را از بین کارشناسان متخصص انتخاب کنید. مثلاً در یک پروژه عمرانی، داور می‌تواند یک کارشناس رسمی راه و ساختمان باشد که به مسائل فنی کاملاً مسلط است.
- حفظ روابط کاری
فرآیند داوری برخلاف دادگاه، دوستانه‌تر و غیرعلنی است و امکان ادامه همکاری طرفین در آینده را افزایش می‌دهد.
- قدرت اجرایی رأی داور
طبق ماده ۴۸۹ ق.آ.د.م، رأی داور همانند حکم دادگاه قابل اجراست.
چالش‌ها و ریسک‌های شرط داوری
- ابهام در شرط
اگر شرط داوری مبهم باشد (مثلاً فقط نوشته شود «اختلافات به داوری ارجاع می‌شود» بدون تعیین داور یا مرجع انتخاب داور) ممکن است شرط باطل یا غیرقابل اجرا شود.
- امتناع یا فوت داور
اگر داور تعیین‌شده فوت کند یا از پذیرش امتناع کند و راه‌حل جایگزین مشخص نشده باشد، شرط داوری بی‌اثر می‌شود.
- موضوعات غیرقابل داوری
برخی مسائل مثل نکاح و طلاق قابل ارجاع به داوری نیستند.
- اجرای رأی داوری
گاهی طرف بازنده از اجرای رأی خودداری می‌کند و ناچار باید از دادگاه برای صدور دستور اجرای رأی کمک گرفت.
توصیه‌های کاربردی برای نوشتن شرط داوری
۱.داور یا مرجع داوری را صریح تعیین کنید.
بهتر است نام داور یا نهادی مثل «کانون داوران اتاق بازرگانی» در متن ذکر شود.
نمونه صحیح:
«کلیه اختلافات ناشی از این قرارداد توسط داور منتخب کانون داوران اتاق بازرگانی تهران رسیدگی خواهد شد».
۲.تعداد و نحوه انتخاب داوران را مشخص کنید.
تعیین کنید که داور یک نفر باشد یا سه نفر و در صورت اختلاف در انتخاب، چه نهادی داور را تعیین کند.
۳.مدت زمان داوری را درج کنید.
مثلاً: «داور مکلف است ظرف مدت ۳ ماه از تاریخ ارجاع، رأی خود را صادر کند.»
۴.پیش‌بینی داور جایگزین
بنویسید اگر داور تعیین‌شده فوت کرد یا استعفا داد، داور دیگری چگونه انتخاب شود.
۵.مشورت با متخصص
برای قراردادهای بزرگ، بهتر است شرط داوری را با مشورت کارشناس حقوقی یا کارشناس رسمی دادگستری تنظیم کنید.
نتیجه‌گیری
شرط داوری یک بند ساده اما بسیار مهم در قراردادهاست که می‌تواند از هزینه‌های مالی و زمانی شما جلوگیری کند. اگر به‌درستی نوشته شود، اختلافات را سریع، تخصصی و کم‌هزینه حل خواهد کرد. اما اگر مبهم یا ناقص باشد، ممکن است باعث بی‌اعتباری کل شرط شود.
🔑 بنابراین توصیه می‌شود کارفرما و پیمانکار پیش از امضای قرارداد، در خصوص درج شرط داوری با یک متخصص مشورت کنند.
.png)
