داوری یا دادگاه؟ کدام شیوه حل اختلاف برای شما مناسب‌تر است؟
داوری یا دادگاه؟ کدام شیوه حل اختلاف برای شما مناسب‌تر است؟
در روابط اجتماعی و اقتصادی، اختلاف امری اجتناب‌ناپذیر است. مهم نیست طرفین یک قرارداد تجاری بزرگ باشید یا شهروندی عادی درگیر یک نزاع حقوقی؛ در هر حال باید مرجعی برای رسیدگی به اختلاف وجود داشته باشد.
در نظام حقوقی ایران دو مسیر اصلی برای حل اختلاف پیش‌بینی شده است: دادگاه‌ها (مراجع قضایی رسمی) و داوری. اما کدام یک بهتر است؟ در ادامه به زبان ساده و با رویکرد حقوقی به مقایسه این دو روش می‌پردازیم.
۱. دادگاه‌ها؛ پشتوانه حاکمیت و ضمانت اجرای قوی
دادگاه‌ها نهاد رسمی قوه قضاییه هستند. قاضی به عنوان نماینده دولت با رعایت تشریفات قانونی و آیین دادرسی به اختلاف رسیدگی می‌کند. احکام دادگاه‌ها ضمانت اجرای قوی دارند و توسط واحد اجرای احکام به اجرا گذاشته می‌شوند.
اما یک نکته مهم: رسیدگی در دادگاه‌ها معمولاً طولانی است. تعدد پرونده‌ها، تشریفات قانونی و امکان تجدیدنظر و فرجام‌خواهی باعث می‌شود پرونده‌ها گاهی سال‌ها در جریان باشند.
۲. داوری؛ انعطاف‌پذیر، سریع و محرمانه
داوری بر اساس توافق طرفین شکل می‌گیرد. در این روش، طرفین اختلاف شخص یا اشخاصی را به عنوان داور انتخاب می‌کنند تا به پرونده رسیدگی کنند. داوری معمولاً سریع‌تر است، چون تشریفات دست‌وپاگیر ندارد و طرفین می‌توانند حتی مدت رسیدگی و نحوه دادرسی را مشخص کنند.
ویژگی دیگر داوری، محرمانگی است. برخلاف دادگاه که جلسات علنی است، در داوری همه چیز خصوصی باقی می‌ماند؛ امری که برای شرکت‌ها و افراد درگیر مسائل تجاری اهمیت زیادی دارد.
۳. هزینه‌ها؛ همیشه به نفع کدام است؟
- هزینه دادرسی در دادگاه‌ها طبق تعرفه قانونی است و در دعاوی مالی ممکن است سنگین شود.
- در داوری، هزینه‌ها بسته به توافق طرفین و حق‌الزحمه داور است. در دعاوی کوچک معمولاً به‌صرفه‌تر است، اما در دعاوی تجاری بزرگ گاهی از دادگاه هم گران‌تر تمام می‌شود.
۴. امکان اعتراض و بازنگری
- در دادگاه‌ها، آراء قابل تجدیدنظر و فرجام‌خواهی است. این موضوع تضمینی برای کاهش خطای قضایی محسوب می‌شود.
- در داوری، رأی داور معمولاً قطعی است و فقط در موارد محدود (مانند فساد یا خروج از صلاحیت داور) امکان اعتراض وجود دارد.
۵. تخصص مرجع رسیدگی
- در دادگاه‌ها، قاضی توسط سیستم قضایی تعیین می‌شود و طرفین نقشی در انتخاب او ندارند.
- در داوری، طرفین می‌توانند داورانی را انتخاب کنند که در زمینه اختلاف تخصص داشته باشند؛ برای مثال یک مهندس در پرونده ساختمانی یا یک کارشناس مالی در اختلاف تجاری.
جمع‌بندی؛ کدام راه را انتخاب کنیم؟
اگر سرعت، محرمانگی و تخصص برای شما اهمیت دارد، داوری گزینه مناسبی است. اما اگر به دنبال پشتوانه قوی حاکمیتی و امکان تجدیدنظر در مراحل مختلف هستید، دادگاه‌ها انتخاب مطمئن‌تری خواهند بود.
در عمل، بسیاری از قراردادهای تجاری و مهندسی شرط داوری را پیش‌بینی می‌کنند تا در صورت بروز اختلاف، رسیدگی سریع‌تر و تخصصی‌تر باشد. از سوی دیگر، در پرونده‌هایی که نیاز به ضمانت اجرای حاکمیت و حمایت قانونی گسترده دارند، مراجعه به دادگاه منطقی‌تر است.
نتیجه‌گیری کاربردی برای وکلا و شهروندان:
پیشنهاد می‌شود هنگام تنظیم قراردادها یا بروز اختلاف، با وکیل یا کارشناس حقوقی مشورت کنید تا بهترین روش (داوری یا دادگاه) متناسب با موضوع و منافع شما انتخاب شود.
.png)
